ΤΙΜΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ: « Η Αγία μας Εκκλησία εορτάζει μια μεγάλη εορτή, για την οποία μας προετοίμασε από καιρό. Το ότι είναι μεγάλη η εορτή αυτή φαίνεται όχι μόνον από τα μεγάλα της προεόρτια, αλλά και από τα εξής δύο: Πρώτον, την ημέρα αυτή, είναι απόλυτος νηστεία. Το Ευαγγέλιο που θα ακούσουμε μας μεταθέτει στα γεγονότα της Μ. Παρασκευής. Είναι σαν Μ. Παρασκευή η εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.
Είναι λοιπόν μεγάλη η εορτή του Σταυρού και παλαιά εορτή, αφού σώζονται ομιλίες παλαιών Πατέρων για την εορτή αυτή.
Ο άγιος Χρυσόστομος, για παράδειγμα, έχει ομιλία στην Ύψωση του Τιμίου Σταυρού. Η τιμή προς τον Τίμιο Σταυρό ανάγεται στους αποστολικούς χρόνους.
Οι επιστολές του Αποστόλου Παύλου είναι γεμάτες από χωρία στα οποία εξαίρεται ο ρόλος του Τ. Σταυρού για τη σωτηρία του κόσμου.
Το γεγονός ότι οι κατακόμβες είναι γεμάτες από χαραγμένους σταυρούς αποδεικνύει ότι οι διωκόμενοι χριστιανοί θεωρούσαν τους εαυτούς τους τύπους του αδίκως παθόντος Κυρίου Ιησού Χριστού. Το ιερό αυτό Σύμβολο της Εκκλησίας του Χριστού, τους εμψύχωνε και τους έδινε τη δύναμη του μαρτυρίου.
Λίγα λόγια τώρα για το ιστορικό της εορτής. Ο Άγ. Κωνσταντίνος έστειλε την μητέρα του Ελένη στα Ιεροσόλυμα για να προσκυνήσει τον Τάφο του Χριστού, αλλά και για να ερευνήσει με σπουδή να βρει τον Τ. Σταυρό Του.
Είχε εντυπωσιαστεί πολύ ο Αγ. Κωνσταντίνος με τον Τ. Σταυρό, γιατί αυτό ήταν το σημείο, με το οποίο τον κάλεσε ο Θεός στην πίστη.
Όπως ξέρουμε, όταν ο βασιλεύς βάδιζε εναντίον του Μαξεντίου, για ενίσχυσή του στον πόλεμο, μέρα μεσημέρι είδε θέαμα στον ουρανό.
Είδε να σημειώνεται με αστέρια ο Σταυρός και γύρω από τον Σταυρό να σημειώνονται, πάλι με αστέρια τα γράμματα «Εν τούτω νίκα».
Ο βασιλιάς θαμπωθείς και εντυπωσιασθείς από το θέαμα πρόσταξε να του κατασκευάσουν λάβαρο με Σταυρό όμοιο με εκείνον που του παρουσιάστηκε στον ουρανό, για να πηγαίνει μπροστά από το στράτευμά του. Στον αγώνα του εκείνον ο Κωνσταντίνος κέρδισε μεγάλη νίκη κατά του εχθρού.